Αρκετή καλλιεργήσιμη γη, καύσιμα και οικονομικής σημασίας ορυκτά, θα προσφέρουν ελάχιστα στην ανθρωπότητα, αν το έδαφος, το νερό και η ατμόσφαιρα μολυνθούν τόσο, ώστε να απειλούνται τα ζώα και τα φυτά. Οι περιβαλλοντολόγοι πιστεύουν ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται  από την ανάπτυξη της τεχνολογίας, γι’ αυτό προτείνουν να περιοριστεί ή να σταματήσει τελείως αυτή, για να διασωθεί το περιβάλλον.

Μόλυνση ατμόσφαιρας

Ένα από τα απειλητικότερα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση εξαιτίας των καυσαερίων των αυτοκινήτων και των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, καθώς και των εγκαταστάσεων θέρμανσης. Το “νέφος” των αστικών κέντρων αποτελείται κυρίως από υδρογονάνθρακες, αιωρούμενα σωματίδια και οξείδια του θείου, αζώτου και άνθρακα. Όταν το κλίμα και οι τοπογραφικές συνθήκες το επιτρέπουν, αναλαμβάνει δράση ο ήλιος, αρχίζουν οι φωτοχημικές αντιδράσεις και ο σχηματισμός τοξικών ουσιών (φωτοχημικό νέφος) που είναι επιβλαβείς σε όλους τους οργανισμούς. Επίσης ολέθριες μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα και οι συνέπειες από την “τρύπα του όζοντος” που οφείλεται στη χρησιμοποίηση πληθώρας χλωριούχων και φθοριούχων ενώσεων κυρίως στη φαρμακοβιομηχανία. Τέλος, όπως είναι γνωστό, μόνο ένα μικρό μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας φτάνει στην επιφάνεια της γης, ενώ το περισσότερο ανακλάται στο διάστημα. Το διοξείδιο του άνθρακα και άλλα αέρια της ατμόσφαιρας, γνωστά ως αέρια θερμοκηπίου, δεσμεύουν ένα ποσοστό της ανακλώμενης ακτινοβολίας, διατηρώντας έτσι τη γη θερμότερη από όσο θα έπρεπε. Η αύξηση επομένως αυτών των αερίων, εξαιτίας της υπερβολικής κατανάλωσης καυσίμων από τον άνθρωπο, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μας και σε αλλαγή του κλίματος. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου μπορεί να δημιουργήσει το μεγαλύτερο από τα οικολογικά προβλήματα της ανθρωπότητας. Ως πιθανά αποτελέσματα μπορεί να είναι η τήξη των παγετώνων με τον κατακλυσμό και εξαφάνιση παράλιων παραγωγικών εκτάσεων, αλλά και κατοικημένων περιοχών, η μετακίνηση ζωνών βροχοπτώσεων από τον ισημερινό προς βορρά και νότο και η ερημοποίηση τμημάτων των εύκρατων ζωνών.

Μόλυνση νερού

Πολλοί έχουν αναρωτηθεί αν τα αποθέματα της γης σε νερό μπορούν να διατηρηθούν αμόλυντα από την επίθεση των αστικών, βιομηχανικών και αγροτικών αποβλήτων. Οι ξένες ουσίες  που μολύνουν το νερό κατατάσσονται σε δυο κατηγορίες: α. Σε ανεπιθύμητα θρεπτικά συστατικά που προάγουν την ανώμαλη φυτική ανάπτυξη και β. Σε τοξίνες.

Το επιφανειακό νερό ρυπαίνεται, όταν μια μεγάλη ποσότητα ανεπιθύμητων ουσιών ανακατώνεται με αυτό και υπερνικά τη φυσική ικανότητά του για αυτοκαθαρισμό. Το υπόγειο νερό μολύνεται από πάρα πολλές μορφές ρύπων.

Μόλυνση εδάφους

Η μόλυνση του εδάφους είναι η σοβαρότερη όλων. Περισσότερο από 90% της ανθρώπινης τροφής προέρχεται από το έδαφος και θα συνεχίσει να προέρχεται απ’ αυτό για τουλάχιστο 100 χρόνια ακόμα. Τα φυτά της ξηράς, εκτός από τον άνθρακα που τον παίρνουν από το CO₂ της ατμόσφαιρας, παίρνουν όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται από το έδαφος στο οποίο αναπτύσσονται. Όπως συμβαίνει και με τα υδρόβια φυτά, μεταξύ των θρεπτικών συστατικών περιλαμβάνονται και μη ουσιώδη (π.χ. δηλητήρια).

Σε αντίθεση με την ατμόσφαιρα και το νερό, τα εδάφη ανανεώνονται πολύ αργά. Πρέπει να περάσουν δεκάδες ή ακόμα εκατοντάδες χρόνια πριν εξαφανιστεί τελείως απ΄ αυτά μια επικίνδυνη ουσία.

Όλοι συμφωνούν ότι η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος (χλωρίδα, πανίδα, ποτάμια, λίμνες, θάλασσα, ατμόσφαιρα, άγρια ζωή και βιοκατοικίες) προέρχεται από τον άνθρωπο. Υπάρχουν όμως πολλές γνώμες όσον αφορά τον επιτρεπτό βαθμό αλλοίωσης, δηλαδή μέχρι πιο σημείο η επέμβαση είναι θεμιτή και από πιο βαθμό και μετά αρχίζει να γίνεται καταστροφική για το περιβάλλον και τον ίδιο τον άνθρωπο.

Θα πρέπει η πολιτεία να υιοθετήσει κριτήρια όσο γίνεται πιο αντικειμενικά , σχετικά με το τι είναι αλλοίωση του περιβάλλοντος και τι προστασία, για τι η ανάπτυξη μπορεί να συμβαδίζει με τη διασφάλιση του φυσικού περιβάλλοντος και η πρόοδος μπορεί να συμβαδίζει με την ποιότητα ζωής.

Σε πενήντα χρόνια η αποκατάστασή του

Σύμφωνα με την έκθεση στην περιοχή της Αρκτικής παρατηρήθηκαν σημαντικές απώλειες σε όζον κατά τη διάρκεια των πέντε πιο κρύων χειμώνων από το 1993-94, με αποτέλεσμα το προστατευτικό στρώμα του όζοντος να μειώνεται και πάνω από την Ευρώπη. Αυτό το γεγονός προκαλεί αύξηση των υπεριωδών ακτίνων με βλαβερές συνέπειες για τον άνθρωπο (καρκίνος του δέρματος, καταρράκτης κλπ). Η συγκέντρωση μειγμάτων χλωρίου (ειδικά του CFC), αεροζόλ και φρέον, που ευθύνονται για την καταστροφή του όζοντος στην στρατόσφαιρα μειώνεται αργά, μετά την απαγόρευσή τους το 1987, σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ. Αντίθετα, όπως επισημαίνεται στην έκθεση, εξακολουθεί να αυξάνεται η συγκέντρωση βρωμίου και αερίων που παράγονται από τον άνθρωπο, όπως το διοξείδιο του άνθρακα. Τα αέρια που προκύπτουν από το φαινόμενο του θερμοκηπίου αυξάνουν τη θερμοκρασία στην επιφάνεια της γης, όμως αντίθετα παγώνουν τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και το κρύο προκαλεί την καταστροφή του όζοντος, υπογραμμίζεται στην έκθεση. Τέλος, η έκθεση αναφέρει πως οι κλιματικές αλλαγές ενδέχεται να καθυστερήσουν την πλήρη αποκατάσταση του στρώματος του όζοντος, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί σε πενήντα χρόνια από σήμερα. 

Η αλλαγή του κλίματος αποδυναμώνει τα ατμοσφαιρικά κύματα

Οι επιστήμονες ανησυχούν για το ότι η αλλαγή του κλίματος, θα μπορούσε να το κάνει αυτό πιο συχνά. "Εάν τα μοντέλα της αρκτικής στρατοσφαιρικής ψύξης μας είναι σωστά, θα μπορούσαμε να αναμέναμε χαμηλότερες τιμές του όζοντος πάνω από την Αρκτική, κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα," λέει ο Newman. Αυτό συμβαίνει με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε η στρατοσφαιρική ψύξη να θεωρείται μια παράξενη συνέπεια της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας, λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου! Ενώ η τρύπα του όζοντος και οι αλλαγές στο κλίμα του πλανήτη είναι ξεχωριστά φαινόμενα, αυτά φαίνονται όμως να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, τα αέρια του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, θερμαίνουν τα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας αλλά έχουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα στη στρατόσφαιρα: την κρυώνουν. Τα αέρια του θερμοκηπίου, παγιδεύοντας την θερμότητα που ακτινοβολείται από τη γήινη επιφάνεια στο χαμηλότερο στρώμα της ατμόσφαιρας, μειώνουν έτσι την θερμότητα που φθάνει στη στρατόσφαιρα. Στην πραγματικότητα, τα αέρια του θερμοκηπίου βοηθούν στην ψύξη της στρατόσφαιρας, αφού την μονώνουν από την θερμότερη Γη που είναι από κάτω. Οσο χαμηλότερες είναι οι θερμοκρασίες στη στρατόσφαιρα, τόσο μεγαλύτερη είναι και η μείωση του όζοντος. Γι' αυτό και η μεγαλύτερη τρύπα του όζοντος εμφανίζεται στο πιο κρύο μέρος του πλανήτη, την ανταρκτική. Οι αλλαγές του κλίματος που συνδέονται με την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, επίσης αποδυναμώνουν τα πλανητικά κύματα -- έτσι μας λένε τουλάχιστον μερικά μοντέλα υπολογιστών. Η ψύξη της στρατόσφαιρας λόγω αυτής της έμμεσης επίδρασης θα μπορούσε να είναι σημαντικότερη από την ψύξη που προκαλείται κατευθείαν από τα αέρια του θερμοκηπίου. Εντούτοις, προειδοποιεί ο Newman, ότι αυτό το αποτέλεσμα είναι ακόμα πολύ αβέβαιο λόγω των αμφιβολιών για την αξιοπιστία των μοντέλων που τρέχουν στους υπολογιστές. Μια άλλη άσχημη παράμετρος είναι η μεταβαλλόμενη συγκέντρωση των ρύπων που καταστρέφουν το όζον. Ο αριθμός των μορίων CFC στη χαμηλότερη ατμόσφαιρα, παραδείγματος χάριν, οξύνθηκε το 1994 και από τότε έχει μειωθεί. Οι προσομοιώσεις των υπολογιστών δείχνουν ότι οι ποσότητες των CFCs στη υψηλή στρατόσφαιρα θα μπορούσαν να επιστρέψουν στα επίπεδα της, προ του1980 εποχής, σε 30 έως 50 έτη. Επειδή η αλλαγή του κλίματος εμφανίζεται σε παρόμοια χρονικά διαστήματα, είναι δύσκολο να ειπωθεί ποια τάση θα κυριαρχήσει: η ψύξη της στρατόσφαιρας, που έτσι θα ενθάρρυνε μια αρκτική τρύπα του όζοντος, ή η πτώση των CFCs, οι οποίες θα την κατέστελλαν. Η άνοιξη είναι η εποχή που μπορεί το ηλιακό φως να βοηθήσει στην έναρξη μιας σειράς χημικών αντιδράσεων της καταστροφής του όζοντος στην στρατόσφαιρα. Αλλά οι δύο γήινοι πόλοι αντιδρούν διαφορετικά στον ερχομό της άνοιξης. Η άνοιξη στην Ανταρκτική είναι η εποχή που ξεκινάει μια μεγάλη τρύπα όζοντος, ενώ η άνοιξη στη Αρκτική (έξι μήνες αργότερα) συχνά φέρνει συγκεντρώσεις του όζοντος λίγο πάνω από το μέσον όρον. Η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου θα μπορούσε όμως να αλλάξει αυτό το γνωστό μοντέλο, μέσω της κατάψυξης της βόρειας στρατόσφαιρας και την δημιουργία με αυτόν τον τρόπο, μιας τρύπας του όζοντος εκεί. Ίσως μόνο ο χρόνος να μας πει εάν οι μακρινές βόρειες πόλεις, θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν την καλή τύχη τους καθ' όλη τη διάρκεια του ετήσιου κύκλου του πολικού όζοντος. Αλλά πολλοί ερευνητές δεν ικανοποιούνται με το να περιμένουν δεκαετίες για μια απάντηση. Με την ενίσχυση των δορυφόρων που παρατηρούν τη Γη και την συνεχή βελτίωση των κλιματικών μοντέλων των υπολογιστών, οι επιστήμονες ελπίζουν να διευκρινίσουν τον γρίφο του αρκτικού όζοντος προτού να γίνει ένα πρόβλημα.

Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία από την αλλαγή του κλίματος

Το μέγεθος του κινδύνου που διατρέχει η ανθρώπινη υγεία από την αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί, αλλά είναι σίγουρα μεγάλο. Οι επιπτώσεις στην αύξηση των θανάτων ή της νοσηρότητας γενικότερα δεν μπορούν αυτήν τη στιγμή να υπολογιστούν με ακρίβεια. Το βέβαιο είναι ότι παρατηρούνται μεγάλες διαφορές σχετικά με το πόσο ευάλωτοι είναι οι ανθρώπινοι πληθυσμοί σε αλλαγές όπως η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας ή η μόλυνση της ατμόσφαιρας. Παράγοντες όπως ο υπερπληθυσμός, οι υδάτινοι ή οι διατροφικοί πόροι και τα υγειονομικά συστήματα θα καταστήσουν πολλούς πληθυσμούς εξαιρετικά ευάλωτους. Κατ' αρχάς, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του περιβάλλοντος θα προκαλέσει καύσωνες, οι οποίοι είναι βέβαιο ότι θα αυξηθούν σε διάρκεια και θα επιδεινωθούν σε ένταση. Το γεγονός αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα περισσότερους θανάτους. Τα περιστατικά θερμοπληξίας που προκαλούνται απευθείας από την επίδραση της θερμοκρασίας σε άτομα που εκτίθενται στον ήλιο, όπως οι εργάτες, θα είναι όλο και συχνότερα. Ταυτόχρονα, οι ασθενείς με καρδιαγγειακά και αναπνευστικά προβλήματα θα αντιμετωπίζουν ολοένα και περισσότερα προβλήματα. Η επιβάρυνση του οργανισμού τους, προκειμένου να ανταπεξέλθει στις αυξημένες ανάγκες ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματος, είναι πολύ μεγάλη και οδηγεί σε πολλούς θανάτους από θερμική εξάντληση. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες του αέρα θα αυξήσουν και τα επίπεδα του όζοντος στα χαμηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας. Το φυσικό στρώμα του όζοντος στα υψηλά επίπεδα είναι ωφέλιμο, εφόσον φιλτράρει τις επικίνδυνες ακτινοβολίες του ήλιου, αλλά στα χαμηλότερα είναι πολύ επικίνδυνο. Το όζον προκαλεί βλάβη στους ιστούς των πνευμόνων και επιβαρύνει κατά πολύ άτομα με προβλήματα του αναπνευστικού, όπως το άσθμα ή οι χρόνιες πνευμονοπάθειες.
Η άνοδος της θερμοκρασίας θα αυξήσει τον κίνδυνο ορισμένων μεταδοτικών ασθενειών, οι οποίες μέχρι πρότινος εμφανίζονταν μόνο σε τροπικές ή σε πολύ θερμές χώρες. Τα κουνούπια και άλλα έντομα-φορείς τέτοιων ασθενειών μπορούν να μετακινηθούν σε υψηλότερη γεωγραφική θέση, σε περίπτωση που οι θερμοκρασίες το επιτρέψουν. Αυτό ενδέχεται να φέρει σε επαφή πληθυσμούς, όπως αυτόν της χώρας μας, με ασθένειες τις οποίες δεν είχαν αντιμετωπίσει ποτέ στο παρελθόν. Η ελονοσία, ο κίτρινος πυρετός και διάφοροι τύποι εγκεφαλίτιδας είναι από τις πρώτες ασθένειες από τις οποίες θα κινδυνεύσουμε, λόγω της μετανάστευσης των φορέων τους στη δική μας γεωγραφική ζώνη.
Πέρα από την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας αλλά και συμπληρωματικά με αυτήν, μεγάλο κίνδυνο θέτει και η προβληματική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Σε πολλές περιοχές του πλανήτη το νερό θα λείψει, ενώ άλλες θα αντιμετωπίσουν πλημμύρες από το λιώσιμο των πάγων στον αρκτικό κύκλο. Ταυτόχρονα, το νερό που είναι διαθέσιμο μολύνεται όλο και περισσότερο από τα αστικά και τα βιομηχανικά λύματα. Επικίνδυνες ουσίες από τα λύματα περνούν στην τροφική αλυσίδα, ενώ πολλές ασθένειες μεταδίδονται από το πόσιμο νερό, που γίνεται όλο και λιγότερο ασφαλές. Ο συνδυασμός των μολυσμένων υδάτων με την αύξηση της θερμοκρασίας και οι επιπτώσεις όλων αυτών στην αλυσίδα της παραγωγής των τροφίμων (γεωργία, κτηνοτροφία, ιχθυοκαλλιέργειες) θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία όλων μας.
Οι φορείς της δημόσιας υγιεινής και οι άνθρωποι του ιατρικού λειτουργήματος έχουν ήδη προτείνει αλλαγές στις δομές της περίθαλψης, που θα πρέπει να γίνουν προκειμένου η ανθρωπότητα να προστατευτεί από τις επιδράσεις της αλλαγής του κλίματος. Αυτές περιλαμβάνουν τη χρήση της τεχνολογίας, όπως ο κλιματισμός, οι εμβολιασμοί, ο καθαρισμός του ύδατος ή ο ψεκασμός με εντομοκτόνα, αλλά και την προσαρμογή της υποδομής της υγειονομικής περίθαλψης στα νοσηλευτικά συστήματα, ώστε να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις.